Kategori: Magazin

Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi konu hakkında şu bilgileri verdi:

“Yaşamın ilk 5 yılında çocuklar gerçek ile gerçek dışını ayıramaz ve hayali hikâyeler uydurur.Örneğin; her sabah çantasını takıp okula giden abisini gören 3 yaşındaki bir çocuk teyzesine ben de okula gidiyorum diyebilir hatta bunu en ufak ayrıntılarıyla süsleyerek okulda öğretmeninin kendisine verdiği ödevlerden de bahsedebilir. Bunlar 6 yaş öncesi görülen, hayali içeriği olan ve gerçek anlamda yalan özelliği taşımayan sözde yalanlardır.

Çocuk, 6 yaşını doldurmasına rağmen hala yalan söylemeye devam ediyorsa, bu durumda alışkanlıktan söz edebiliriz. Örneğin; 8 yaşındaki bir çocuğun ödevi olduğu halde ödevini yapmamak için ebeveynine sürekli ödevini yaptığını söylemesi, derslerden kaçmak için öğretmenine her defasında kitaplarını evde unuttuğunu söylemesi ya da arkadaşlarından kopya çekerek başarı elde etmeye çalışması, yalanın alışkanlık haline geldiğini bize gösterir.

Yalanı alışkanlık haline getirmiş çocukların 2 özelliği vardır. Biri; kendilerini kontrol edememeleri diğeri ise aşırı bencillikleridir. Bu 2 kişilik özelliğine neden olan şey ailenin ve çevrenin çocuk ile olan olumsuz ilişkileridir, yani aile çocuk ile yeteri kadar sağlıklı sosyal ilişkiler kuramamışsa ve çocuğun ihtiyacı olan eğitimsel koşulları sağlamamışsa çocuk kendini kontrol edemez ve aşırı bencil davranışlarda bulunarak yalan söylemeye devam eder.

Yalan söylemeyi ortaya çıkaran 4 etken vardır bunlar; aşağılık duygusu, suçluluk duygusu, saldırganlık ve kıskançlıktır. Örneğin ebeveynin; çocuğu sürekli başkaları ile mukayese ederek aşağılaması, onu yaptığı hatalardan dolayı sürekli suçlaması, çocuk bir şeyleri merak edip kurcalamak isterken onu sürekli engelleyerek saldırganlaştırması ve doğuştan getirdiğimiz kıskançlık duygusunu yanlış tutumlar ile beslemesi, yalan söylemeyi ortaya çıkaran etkenlerdir.

Ergenlik dönemine uzanan yalanların bu defa türü ve içeriği değişir. Örneğin; arkadaşının beğendiği fakat kendisinin beğenmediği bir film için kendi fikrinin aksine nezaket adına iyi yorumlar yapması ya da kalbini kırdığı bir arkadaşının sırf gönlünü almak için ona beyaz yalanlar söylemesi ergenin bilinçli bir davranışla yalana başvurması diyebiliriz. Ergende görülen bu tür yalanlar sosyal yalanlardır.

Çocuklar 2 nedenden dolayı yalan söyler. Birincisi; korku ve baskıdır. İkincisi de taklit ve model almadır. Örneğin; anahtarını kaybeden anne, 5 yaşındaki kızını suçlayarak ‘sen aldın biliyorum, itiraf edersen sana oyuncak alacağım’ diyerek baskı yapması ve bunun neticesinde çocuğun da anahtarı almadığı halde ‘evet ben aldım ama sakladığım yeri bulamıyorum’ demesi baskının neden olduğu yalandır.

Ya da bir babanın 10 yaşındaki çocuğuna ‘Söyle çabuk bu vazoyu sen mi kırdın?’ şeklinde hiddetle sorduğu soru, çocuğun vazoyu kırmasına rağmen cezalandırılacağım korkusuyla ‘hayır ben kırmadım’ dediği korkunun neden olduğu yalandır.

Anne 6 yaşındaki çocuğuyla alışverişe gittikleri halde alışverişe gitmedikleri konusunda çocuğunu sıkı sıkı tembihleyerek ‘Alışveriş yaptığımızı sakın babana söyleme’ demesi çocuğun anneyi model almasına ve benzer şekilde yalan söylemesine neden olabilir.

Ya da baba araç kullanırken telefondaki arkadaşına evde dinleniyorum biraz hastayım demesi 4 yaşındaki çocuğun babayı taklit etmesine ve çocuğun benzer şekilde yalan söylemesine neden olabilir.

Tüm bu örnekler duygusal ihtiyaçları ve eğitimsel koşulları yeteri kadar karşılanmış bir çocukta aslında pek rastlanmaz.

Benlik algısı olumlu, değersizlik, yetersizlik ve suçluluk gibi olumsuz duygular barındırmayan, yeterince ilgi, sevgi, şefkat gösterilen, güven temelli bir ilişki kurulan, başkalarının haklarına değer vererek yetiştirilen çocuk yalan söylemez. Zira yalan söylemeyen çocuk özgüvenlidir, çevresiyle uyum içindedir, milli, manevi ve ahlaki değerleri yaşamına geçirerek kişiliği ile bütünleştirmiştir.

Ebeveynlere önerilerim; anne ya da baba olarak öncelikle kendi davranış ve tutumlarını gözden geçirmeliler. Doğru söylemenin yararlarını çocuğun yaşına ve gelişime uygun yöntemle çocuğa aktarmalılar. Gerçeği söyletmek için ödül ya da ceza yöntemine asla başvurmamalılar. Çocuğun sosyalleşmesini sağlamalılar. Arkadaşlık, grup, kurul ve kurum gibi bağlılıkların önemini vurgulamalılar. Manevi ve ahlaki değerlerimizi yaşamalı ve yaşatmalılar.” (İLKHA)

1992 yılından bu yana her yıl 10 Ekim günü, Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu’nun girişimi ile “Dünya Ruh Sağlığı Günü” olarak anılıyor. 

Uzman Klinik Psikolog İhsan Öztekin, sağlıklı ruh haline sahip olmak için mutsuz eden ilişkilerden uzak durulmasını, tabiatta vakit geçirilerek negatif enerjilerin atılmasını, kötü alışkanlık ve bağımlılıklardan uzak durulmasını tavsiye etti.

 Öztekin, sağlıklı ruh haline sahip bireylerin özellikleri ile olaylar karşısındaki yaklaşımları hakkında değerlendirmelerde bulundu ve önemli tavsiyeler paylaştı.

Kendileri ile barışık oluyorlar

Sağlıklı ruh haline sahip bireylerin öncelikle kendisi ile barışık, kendini seven ve özgüvenli olduklarını vurgulayan Öztekin, “Aynı zamanda ailesi ile iyi ilişkiler içinde olan, sosyal yönü güçlü, bulunduğu ortamlarda diğer insanlar ile dengeli ve uyumlu ilişkiler kurabilen, bireysel yeteneklerini geliştirip kullanabilen, hayatın anlamını ve varlık nedenini kavrayıp sahip olduğu değerlerin farkına vararak hayattan keyif alabilme, mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşayabilme becerisine sahip kişiler olduklarını da söyleyebiliriz.” dedi.

 Sağlıklı ruh haline sahip insanların özellikleri

 Öztekin, sağlıklı ruh haline sahip insanların davranış ve olaylar karşısında yaklaşım özelliklerini şöyle sıraladı:

Stresli durumlarda sakin kalır, olumlu düşünür ve hedefe yönelik davranırlar. Yeni gelişen durumlara kolay uyum sağlar ve uygun davranış modelleri geliştirmekte zorlanmazlar,

 Dürtülerini kontrol ederler, sabırlıdırlar. Burada sabır, kendini tutmaya zorlamak değil zamanı en iyi şekilde kullanabilme becerisidir,

 İlişkilerinde hoşgörülü, yardımsever, işbirliğine açık olup ortak hedefler için birlikte hareket etme bilinçleri yüksektir,

 Uzlaşmacılardır. Sorun odaklı değil çözüm odaklı düşünürler. Neden olamayacağına değil, nasıl olacağına odaklanırlar.

 Geçmişe takılı kalmazlar. Enerjilerini ve zamanını geçmişe harcamazlar. Geçmişin sadece tecrübe ve deneyimlerini alır ve gelecek yaşantısında bu tecrübelerden yararlanırlar,

 Dışarıdaki olaylardan ve insanların her söylediğinden etkilenmezler. Sünger gibi her şeyi çekmezler. Doğru ve yanlışı ayırabilme becerileri yüksektir. Hayata, yaşanılanlara, insan davranışlarına çok daha geniş perspektiften, farklı açılardan bakarlar. Kendi yaşam felsefeleri üzerinden hayatlarını yaşarlar,

 Duygularını bastırmaz, duygusu öfke de olsa neşe de olsa en uygun şekilde bastırmadan ve abartmadan yaşarlar. Zarar görecek kadar duygularına kapılmazlar. Mantık da duygularına eşlik eder.

Güvenilirlerdir. Söyledikleri ile yaptıkları tutarlıdır. İyi bir dost ve İyi bir arkadaşlardır. Pozitif enerjileri sayesinde yanındakiler kendilerini iyi ve güvende hissederler.

Neşeli ve esprililerdir. Gülmeyi severler. En ciddi ve sıkıntılı durumlarda bile komik durumlar yakalayabilirler. Acılardan değil hayatın güzelliklerinden beslenirler.

Sağlıklı ruh hali için neler yapılmalı?

Uzman Klinik Psikolog İhsan Öztekin, sağlıklı ruh haline sahip olmak için tavsiyelerini şöyle sıraladı:

“Çözümü olmayan sorunlardan, mutsuz eden ilişkilerden uzak durmak gerekiyor. Sağlığınız bozulmadan enerjinizi çok daha güzel yaşayabileceğiniz ve sizin seçeceğiniz farklı bir iş, farklı bir çevre, hobi, spor, sosyal aktiviteler, hayvan besleme, yeni dostluklar ve arkadaşlıklar gibi alanlara yönlendirebilirsiniz.

Dengeli beslenin, yeterli uyku uyuyun, doğru nefes alıp verin.

Her türlü kötü alışkanlık ve bağımlılıklardan uzak durun. Bilgisayar ve cep telefonunuzun günlük kullanım süresini kısaltın. Oyun ya da sosyal medya bağımlısı olmayın. Tabii hayatınızda sigara, alkollü içecek ya da başka bağımlılık yapıcı maddeler varsa hayatınızdan çıkartın, çıkartamıyorsanız tedavi olun.

Tabiatla baş başa olun. Toprak, ağaç, çiçek, bahçe işleri. Tabiatta geziler, yürüyüşler yapın. Bütün negatif enerjinizi atın.” (İLKHA)