Naegleria fowleri, yaygın olarak “beyin yiyen amip” olarak bilinen bir mikroorganizmadır. Bu amip, ortamın sıcaklığına göre üç farklı formda görülebilir: kist, trofozoit ve kamçılı amop. Kamçılı halde iken bölünme geçiremezler, ancak kamçılarını kaybederlerse bölünme geçirme potansiyeline sahiptirler. Çamurlu sularda, göllerde, yüzme havuzlarında ve durgun sularda yıkanan insanlar, çoğunlukla nasal yol ile ancak bazen de oral yol ile (ağızdan) bu amiple enfekte olabilirler.
Koku alma kanalına girdiğinde, amip mukozayı geçerek koku alma siniri (nervus olfactorius) yoluyla beyin-omurilik sıvısına (BOS) ve beyne yerleşir ve Primer Amipik Meningoensefalit (PAM) olarak bilinen ani ölümcül bir hastalık oluşturur. Bu hastalıkta, burun iltihabı, yüksek ateş, bulantı, baş ağrısı ve göz ağrıları gibi belirtiler görülebilir. Kısa sürede şuur bulanıklığı ve koma ile ölüm meydana gelebilir. ABD’de 1995 ve 2004 yılları arasında Centers for Disease Control and Prevention’a göre 23 kişi bu yüzden ölmüştür ve küresel ısınma nedeniyle vakaların sayısının artması beklenmektedir.
TÜRKİYE’DE GÖRÜLDÜ MÜ?
27 Aralık tarihinde Güney Kore’de bir kişinin ‘beyin yiyen amip’ nedeniyle öldüğü açıklanınca vatandaşlar korkuya kapıldı. Bu hastalık henüz Türkiye’de görülmüş değil.
BEYİN YİYEN AMİP BULAŞICI MI?
Naegleria fowleri tarafından oluşturulan Primer Amipik Meningoensefalit (PAM) hastalığı insandan insana bulaşıcı değildir. Bu hastalık, çamurlu sularda, göllerde, yüzme havuzlarında ve durgun sularda yıkanan insanlar tarafından nasal yol ile (burun ile) veya oral yol ile (ağız ile) enfekte olunması ile ortaya çıkar. Bu nedenle, bu hastalık yüzme havuzlarında, göllerde ve benzeri yerlerde yıkanırken veya burun içine su çekilirken enfekte olunma riski taşımaktadır.
Ancak, Naegleria fowleri’nin nadir olarak enfekte olunma olasılığı olsa da, bulaşıcı olmaması nedeniyle bu hastalık genellikle bir sağlık riski olarak görülmez. Bu amip, çoğunlukla çamurlu sularda ve benzeri yerlerde bulunur ve insanların enfekte olması için özel koşulların oluşması gerekir. Bu koşullar, çoğunlukla sıcak ortamlarda ve yüksek nem ortamlarında oluşur ve bu nedenle küresel ısınma nedeniyle vakaların sayısında artış beklenmektedir.
TEDAVİSİ VAR MI?
Naegleria fowleri tarafından oluşturulan Primer Amipik Meningoensefalit (PAM) hastalığının tedavisi mevcuttur, ancak bu hastalık çok ciddi ve ani ölümcül olması nedeniyle tedavi başarısı çok düşüktür. PAM hastalığı, çoğunlukla burun içine su çekilirken veya yüzme havuzlarında yıkanırken enfekte olunur ve bu nedenle hastalık belirtileri ortaya çıktıktan sonra tedavi başlatılması çok zordur. Hastalık belirtileri ortaya çıktıktan sonra, hastaların çoğu kısa sürede şuur bulanıklığı ve koma ile ölür.
Tedavi, amipin beyin-omurilik sıvısına (BOS) yerleştiği ilk günlerde başlatılmalıdır. Tedavi, amipin BOS’ta bulunuşunu önlemek ve vücutta bulunan amiplere karşı bir savunma mekanizması oluşturmak için ilaçlar kullanılarak yapılır. Bu ilaçlar arasında amfoterisin B ve miconazol gibi antifungal ilaçlar bulunur. Bu ilaçların etkinliği hakkında yapılan araştırmalar sınırlıdır ve genellikle tedavinin başarısızlık ile sonuçlandığı rapor edilmiştir.
PAM hastalığına karşı korunma yöntemleri arasında, yüzme havuzlarında ve benzeri yerlerde yıkanırken burun içine su çekmemek ve yüzme havuzlarında kulakları tüplü kulak çıkıntıları ile kapatmak sayılabilir. Ayrıca, çamurlu sularda yüzme ve burun içine su çekmemek de riski azaltır.
